Stilstaan bij de verschrikkingen van de oorlog doe ik ieder jaar. Ik doe dat mede namens de organisatie Artsen Zonder Grenzen. Vrijwel al haar projecten spelen zich af in oorlogsgebieden. Ieder jaar realiseer ik me dat ik herdenken eigenlijk niet in een kerk wil doen. Een herdenkingsdienst die mede namens de gemeente Schiedam wordt gehouden, of in ieder geval door de gemeente als programmaonderdeel op 4 mei wordt vermeld, hoort volgens mij niet in een kerk plaats te vinden. Ben ik daarin de enige?
Daarbij komt dat er bovendien uitgerekend van een Lutherse kerk sprake is. Dit terwijl citaten uit ‘De joden en hun leugens’ van de grondlegger Maarten Luther uitgerekend Hitler mede hebben geïnspireerd tot zijn Jodenvervolging. Ik zal die citaten niet allemaal opschrijven. Het vormt een troosteloze litanie van anti-Joodse propaganda. Maar als ik lees dat men hun ‘synagogen of scholen in brand moet steken en wat niet branden wil moet men met aarde overdekken, zodat geen mens er een steen of een sintel meer van ziet’, dan huiver ik.
Staan we niet juist daar op 4 mei om te herdenken dat dit de verschrikkingen zijn die daadwerkelijk hebben plaatsgegrepen?
Heel veel slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog –politiek gevangenen, Roma, homo's, geestelijk gehandicapten en joden – hadden voor een groot deel weinig of zelfs niets in een kerk te zoeken.
Velen van hen waren er zelfs niet welkom.
Ook slachtoffers uit de vele andere oorlogen die we nu herdenken, hebben veelal niets met onze kerken of praktiseren een totaal andere religie.
De verschrikkingen van de oorlog zijn voor iedereen hetzelfde.
Maar als we mét elkaar, gelovigen en niet-gelovigen, willen stilstaan bij al die oorlogen, dan moeten we herdenken op een plek die recht doet aan alle slachtoffers.
Niet voor iedereen zal dat vanzelfsprekend een kerk zijn. Maar iedereen wordt nu wel gedwongen naar een kerk te gaan, of helemaal niet mee te doen aan de herdenking. Wordt het niet eens tijd om de jaarlijkse herdenking op een neutrale plek te houden?