De gemeente Schiedam wil de actieve participatie van de bewoners bevorderen. Kernbegrippen zijn: open, transparant en communicatief. Mooie woorden en daar bestaat zelfs een toolkit voor. GroenLinks Schiedam sluit zich hier van harte bij aan, hoewel de partij herhaaldelijk heeft aangegeven dat het wel een tandje meer en een verzetje extra mag. In het verkiezingsprogramma van 2014 stond te lezen dat ‘er een laagdrempelige mogelijkheid komt om iedere bewoner de kans te geven om zijn of haar ideeën kenbaar te maken.’

Hoe gaat het met de burgerparticipatie in de Schiedamse praktijk? Hoe zet je als burger een goed participatieproject op? Om op deze vragen een antwoord te krijgen sprak Willem Visser met Albert Bons en Mari Dingenouts. Namens en met de bewoners van de Havendijk in Schiedam-Zuid zitten zij in de klankbordgroep Havendijk. Deze klankbordgroep zet zich in om het vrachtverkeer over de Havendijk te beperken en daarmee de geluidshinder en luchtvervuiling tegen te gaan. Zij vertellen over de problemen rond de Havendijk en de stappen die zij hebben genomen om aan deze situatie een eind te maken door een succesvol burgerinitiatief op te zetten.

Geluidshinder en scheurende gasleidingen

Ik spreek beide heren in het gebouw van de Bewonersvereniging Schiedam Zuid in de Leliestraat. Albert Bons is voorzitter van de bewonersvereniging (‘al 35 jaar actief in de wijk’). Mari Dingenouts was bestuurslid van de VVE en bewonerscommissie Nereusflat. Bovendien was hij acht jaar gemeenteraadslid voor de PvdA. Hij omschrijft zichzelf als een ‘actieve bewoner.’

Om te beginnen brengen we de problematiek rond de Havendijk in kaart.

De Havendijk is een drukke doorgaande weg met veel vrachtverkeer van en naar de Rotterdamse haven. Bewoners klagen al jaren over geluidshinder en de luchtkwaliteit. Die klachten gaan niet alleen over de luchtkwaliteit en geluidshinder, maar het zware vrachtverkeer heeft ook gevolgen voor de weg zelf en de ondergrond: In 2011 waren er in drie maanden tijd drie gaslekken.

Door de vele vrachtwagens die over de Havendijk rijden, zou volgens de bewoners de grond kunnen verschuiven en scheuren in de leidingen kunnen ontstaan. Ontploffingsgevaar achten zij dan niet uitgesloten. Bons: ‘Toen hebben wij gezegd, dat de Havendijk afgesloten moet worden voor vrachtverkeer. Maar ja dat kon niet vanwege wettelijke bepalingen. Maar wij zijn blijven aandringen.’

De reden dat afsluiting niet mogelijk zou zijn, was volgens de gemeente dat het om een doorgaande weg ging. Om die reden is ook een 30 km-zone uitgesloten, een wens die al ruim 30 jaar leeft.

Blijven aandringen

Waar komt dat vrachtverkeer eigenlijk vandaan? Volgens Bons gaat het vooral om verkeer vanaf Vijfsluizen en van de Ferry; verkeer dat ook via de rijksweg kan rijden. Dingenouts wijst er bovendien op dat de gemeente de Havendijk zelf als doorgaande weg heeft aangewezen. Daar hebben de burgers geen zeggenschap over gehad.

De bewoners hebben het er echter niet bij laten zitten en zijn aan de slag gegaan om de problemen aan te pakken. Er is een klankborgroep samengesteld, maar de eerste sessies met de gemeente liepen, om het vriendelijk uit te drukken, nogal stroef. Volgens beide heren was er ‘meer oog voor de belangen van het verkeer dan voor die van de bewoners.’ De conclusie was dan ook: ‘Dit schiet niet op.’

Albert Bons en Mari Dingenouts zijn met wethouder Houtkamp gaan praten en er is een andere projectleider aangesteld en in januari een nieuwe klankbordgroep samengesteld, samen met een wensenlijst van de bewoners en de gemeente. Vanaf dat moment is het allemaal snel gegaan.

Er kwam een plan van aanpak. Dit hield in dat er een proef kwam van vier maanden met een nachtelijk verbod voor vrachtwagens over de Havendijk. Dit is 1 maart ingegaan. Maar dat is niet alles: Ook is afgesproken dat er een onderzoek komt naar de gevolgen voor de rest van Schiedam als er geen vrachtwagens meer over de Havendijk mogen rijden. ‘Want’, benadrukt Dingenouts: ‘Het gaat er niet om de Havendijk autovrij te maken. We willen het vrachtwagenvrij.’ Albert Bons vult aan: ‘We hebben duidelijke alternatieven aangegeven voor het vrachtverkeer: over de rijksweg. Dus ook niet door het centrum en ook niet over de Burgemeester Knappertlaan of de Burgemeester Van Haarenlaan. In een binnenstad hoort geen zwaar vrachtverkeer.’

Ten slotte bevat het plan van aanpak een derde element: De herinrichting van de Havendijk op basis van de bevindingen van de proef en het onderzoek.

Leerproces

Hoe ervaren Bons en Dingenouts de samenwerking met de gemeente? Bons: ‘Van belang is daarbij vooral de vraag of het de kant op gaat die de bewoners willen?’ Na de aanvankelijk moeizame start noemen ze deze ‘constructief.’ Dat leidt tot een andere vraag: Wat is cruciaal om een bewonersinitiatief te laten slagen? Bons: ‘De intentie moet zijn om er met elkaar uit te komen.’ Verder is het een kwestie van ‘boerenverstand’ gebruiken en weten wat wel en niet kan. Dat houdt ook in dat je als burgerinitiatief je rechten en plichten moet kennen: ‘Dan weet je wat er van je verwacht wordt, maar ook wat je van de gemeente kunt verwachten.’

Welk traject doorloop je voor een succesvol initiatief? Bons: ‘Iedere wijk heeft een bewonersorganisatie. Die kan je eerst benaderen. Daarna zet je het initiatief op poten.’ In het geval van de Havendijk was het eerst de bewonersorganisatie die de problemen van de Havendijk aankaartte. In 2009 ontstond er een bewonersinitatief Havendijk vanwege de komst van de A4 en de gevolgen daarvan voor de Gorzen. Verwacht werd dat dit zou leiden tot een toename van het vrachtverkeer: ’De bewoners Havendijk en de Bewonersvereniging Zuid zijn toen samen gaan werken, waaruit een klankbordgroep is voortgekomen. Bewoners van de omliggende straten van de Havendijk hebben hierin ook zitting genomen.’

Dingenouts benadrukt het belang van de bundeling van krachten die het initiatief sterk maken ‘en daardoor kan je meer bereiken.’ Hij vult aan dat de samenstelling van die klankbordgroep belangrijk is: ‘Het gaat er niet alleen om dat je representatief bent voor de bewoners die je vertegenwoordigt, maar ook dat je deskundigheid in kunt brengen.’ Daarmee ben je een gelijkwaardig gesprekspartner van de gemeente. Ook belangrijk: ‘Stel een tegenplan op.’ Bons en Dingenouts wijzen om de strijd tegen sluiting van Zwembad Zuid. In het tegenplan hadden de initiatiefnemers becijferd dat hun plan veel goedkoper uitviel dan dat van de gemeente. Daar had de gemeente wel oren naar. Het resultaat: ‘Het zwembad staat er nog en is open!’

Bons merkt op: ‘De gemeente is bezig met een omslag. Dat gaat niet altijd even gemakkelijk.’ Op mijn vraag of je als burger de gemeente misschien ook een beetje moet opvoeden antwoordt hij: ‘Ja, en je moet niet altijd aannemen dat de gemeente automatisch gelijk heeft. Het gaat juist om het bieden van tegenwicht.’

Hoe kijken beide heren naar de huidige stand van het burgerinitiatief Havendijk? ‘We hebben best wel een mooi resultaat met elkaar bereikt. Maar we blijven alert.’ Dat geldt ook voor de Klankbordgroep Havendijk omdat de herinrichting van de Havendijk gaat dringen en volgens beiden uiterlijk in 2017 zeker zijn beslag moet krijgen.

Lees hier meer over particpatie in Schiedam.



Willem Visser