Op 6 juli 2011 maakte de Raad van State de weg vrij voor aanleg van de omstreden A4 tussen Delft en Schiedam. John Witjes is fractieadviseur van GroenLinks Schiedam en was nauw betrokken bij het verzet tegen de aanleg van de A4. In een verklaring liet hij destijds op de uitspraak van de Raad van State weten dat 'GroenLinks in Schiedam en landelijk zal blijven zoeken naar manieren om de schadelijke gevolgen van de weg zoveel mogelijk tegen te gaan. Meer wegen bieden geen oplossing voor het vastlopende autoverkeer, anders denken over mobiliteit en bewuste keuzes in het vervoer maken wél'. We zijn inmiddels bijna twee jaar verder en langs het geplande tracé zijn de graafmachines volop bezig. Tijd om terug te blikken én vooruit te kijken met John Witjes die in het dagelijks leven bedrijfsarts is bij het Erasmus MC.

John Witjes is ook voorzitter van de Stichting Batavier. Dit staat voor 'Bewaking Afspraken Tracébesluit/Bestuursovereenkomst A4 Delft-Schiedam'. Dat is een hele mond vol, maar betekent dat Batavier toeziet op een juiste en zuivere uitvoering van de afspraken die zijn gemaakt. Wat behelzen deze afspraken? De weg is zodanig ingepast dat deze 'niet te horen, niet te zien en niet te ruiken' zal zijn. Ook dienen de natuurwaarden van het gebied gespaard te blijven.

Zandpalen en maximumsnelheden
Is dit ook het geval? In het huidige economische klimaat is dit namelijk niet vanzelfsprekend. Toch hebben volgens Witjes zowel Rijkswaterstaat (RWS) als de aannemerscombinatie A4ALL de intentie om de gemaakte afspraken na te komen. Wat hem wel zorgen baart is de snelheid van de aanleg en de druk die dat met zich meebrengt: 'Zeker als er iets tegenzit en ze de planning niet dreigen te halen, bestaat natuurlijk het risico dat er onzorgvuldigheden optreden en men oplossingen zoekt die de kwaliteit niet ten goede komen'.
Als voorbeeld noemt hij de zandpalen die maart dit jaar ineens opdoken. Deze waren in de jaren '70 aangelegd als drainage. 'Vreemd genoeg was de aanwezigheid volgens RWS niet bekend uit beschikbare gegevens'. Dat bleek later wel het geval, maar het leidde tot het nodige geharrewar en vragen van GroenLinks in de Tweede Kamer. Witjes heeft vertrouwen dat dit wel op z'n pootjes terecht zal komen. Wel signaleert hij dat in het tracé een deel van de bedreigde natuur niet is meegenomen. Hij doelt daarmee op gebied van wintergasten dat definitief verloren gaat. De bedoeling is te compenseren voor natuur, maar daarbij gaat men alleen uit van natuur die niet seizoensgebonden is: 'Je ziet hetzelfde gebeuren bij de plannen rond de Blankenburgtunnel'.
Er is nog een ander knelpunt: 'Tijdens het tracébesluit en de voorgestelde milieumaatregelen, was de maximumsnelheid nog 120 km/u. Nu is het 130 km/u, tenzij…Het lijkt er op dat men voor de A4 geen uitzondering maakt. Maar de milieumaatregelen zijn nog gebaseerd op die oude maximumsnelheid. En RWS geeft aan hiermee geen rekening te houden'.

Bouwen aan een weg die niets oplost
Het is misschien goed even in herinnering te roepen wat de reden was dat de regering de A4 Delft-Schiedam na 50 jaar uitstel toch wilde aanleggen. In de filosofie van RWS bestaan het wegennet van Nederland namelijk uit een reeks 'ontbrekende schakels'. Deze weg moet de huidige A4 verbinden met de Rotterdamse ring. Doel is o.a. de files op de A13 op te lossen. Maar er is sinds 2005 al sprake van een afname van het autoverkeer. Bovendien is het de voorspelling van RWS dat het de files maar tijdelijk oplost.
Maar wat drijft dan de mensen van RWS? Witjes: 'Door uit te gaan van een autonome groei van het autoverkeer waar geen einde aan komt, schept RWS een "noodzaak" om in de regio de A13/16 en de Blankenburgtunnel weer als 'ontbrekende schakels' op te voeren. Daarnaast willen ze natuurlijk graag zichzelf aan het werk houden. En het aanleggen van wegen levert natuurlijk meer werk op dan het onderhouden ervan'.

Grenzen aan groei?
Het verzet van ruim vijftig jaar heeft één ding duidelijk gemaakt: aanleg van dit soort wegen is niet onomstreden en valt niet zomaar af te dwingen. In het oorspronkelijke plan zou de weg op een dijklichaam zijn aangelegd en een enorm litteken in het oorspronkelijke landschap vormen. Je zou het feit dat er nu zoveel compenserende maatregelen aan te pas komen als een positieve ontwikkeling kunnen zien, hoewel het een Pyrrusoverwinning is.
Kan het zijn, dat door maatschappelijke druk en verzet de kosten voor dit soort projecten zodanig oplopen, dat het in de toekomst steeds minder aantrekkelijk wordt, of zelfs niet meer haalbaar? Witjes is daar niet zo optimistisch over: 'Het kan een remmende factor vormen, maar RWS gaat toch door. Uiteindelijk hebben ze de langste adem. En vergeet niet dat ze ook nog eens de crisis- en herstelwet achter de hand hebben. Bovendien heeft die wet sinds december 2011 een vrijwel permanent karakter gekregen, wat verzet van gemeenten onmogelijk maakt'.

Stiltegebied?
Waar is de invloed van de weg op de omgeving het sterkst? Het grootste probleem ligt in het gedeelte door het Midden-Delfland. Witjes erkent dat men z'n best heeft gedaan de weg geen, of in elk geval zo min mogelijk invloed op de omgeving te laten hebben. 'Qua licht heeft men ervoor gezorgd dat het nauwelijks zichtbaar is, maar het probleem is natuurlijk het verkeer zelf'. De weg moet zo stil mogelijk zijn. Bij de aanleg gebruikt men superabsorberende materialen, maar het meeste daarvan is nog niet gemaakt of uitgetest: 'Het is dus maar de vraag of ze hun beloftes kunnen waarmaken'. Daarbij komt nog het probleem dat het meten van geluidsoverlast en luchtkwaliteit lastig is. Hoe meet je? Op welke afstand? Op welke tijden?
Maar is Midden-Delfland niet een stiltegebied? 'Dat klopt', zegt Witjes, 'maar dat ligt niet wettelijk vast; er zijn geen normen voor'.

Lessen voor de toekomst
Er zijn dus genoeg zorgpunten. De vraag is dan ook wat we hiervan kunnen leren. Dat is des te actueler gelet op alle projecten die hier in de regio, maar ook elders in Nederland nog op stapel staan.
Witjes: 'Belangrijk is dat GroenLinks zich blijft focussen op de eigen uitgangspunten. In haar strijd tegen nieuwe wegen moeten we vooral blijven hameren op de alternatieven. Wat kan je allemaal niet doen voor die 900 miljoen euro die naar deze weg gaat? Denk alleen al aan de verdubbeling van het spoor tussen Delft en Rotterdam. We moeten gewoon bij onze principes blijven, bondgenoten zoeken en niet bang zijn dat anderen je uitlachen'.
Witjes juicht het dan ook toe dat GroenLinks onlangs goed vertegenwoordigd was bij het planten van bomen voor het Tweede Volksbos in Vlaardingen als protest tegen de Blankenburgtunnel.
Hoe ervaart hij het regelmatige overleg met RWS? 'Prettig', luidt het (misschien) verrassende antwoord. Ondanks stekeligheden die soms ook de kop opsteken is het vooral zinvol: 'Voor bewoners is er een club die de aanleg bewaakt en waar zij zich kunnen melden als er iets mis is. De Batavier kan dan naar de pers of de Tweede Kamer stappen. Het is ook van belang dat wij niet alleen opkomen voor lokale belangen, maar zicht houden op het grotere verband. Dat is een belangrijke toegevoegde waarde'.

Zie voor meer informatie: http://www.stichtingbatavier.nl/

Willem Visser – projectmedewerker GroenLinks Rijnmond