Schiedam kent veel markante en bevlogen inwoners die zich actief inzetten voor anderen of zaken die van invloed zijn op de leefomgeving. Deze inwoners leveren hun bijdrage vaak zonder dat anderen daar veel weet van hebben. GroenLinks Schiedam wil deze inwoners in het zonnetje zetten en laten vertellen over wat hen bezighoudt en waarvoor zij zich inzetten.

Herman Gels is voorzitter van het Schiedams Energie Collectief, een coöperatie voor en door Schiedammers die zich inzet voor betaalbare en duurzame energie voor inwoners van Schiedam. Het eerste project is het plaatsen van zonnepanelen op het dak van het Wennekerpand. Daarnaast werkt het SEC aan de bouw van ten minste twee windturbines in de stad. Het is de bedoeling dat beide projecten gerealiseerd worden door bijdragen van zo veel mogelijk Schiedamse participanten. Ook de gemeente Schiedam is een belangrijke partner in deze projecten.

Duurzame energie in Schiedam; een droevig verhaal?

Ik spreek Herman Gels op zonnige dag op een terras aan de Grote Markt in de fraaie binnenstad van Schiedam. Gevraagd naar wat hem drijft, noemt hij ‘het vraagstuk van energietransitie’. Daarnaast vindt hij het ‘leuk om hindernissen te formuleren als uitdagingen en gaat hij graag de discussie aan met allerlei partijen’. Dat zijn energiebedrijven, politici en bestuurders en mensen uit de bouwsector (‘een bedrijfstak die bij uitstek traditioneel denkt’, zoals Gels het formuleert). Zijn belangstelling voor energietransitie komt voort uit een ‘maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel’.

Dat brengt ons bij de vraag hoe Schiedam er op het gebied van duurzame energie voor staat. Het antwoord is kort maar krachtig: ‘Droevig!’. Als je kijkt naar het aantal zonnepanelen per inwoner scoort Schiedam laag*.

‘Dat heeft te maken met het ontbreken van politieke wil om échte slagen te maken’. Door zijn werk voor andere gemeenten in vooral Noord-Brabant kan hij vergelijken en vindt hij het ‘verbazingwekkend hoe daar energiecoöperaties worden ondersteund door lokale overheden, terwijl we hier alles zelf moeten doen. Dat is niet alleen een kwestie van geld, maar ook van faciliterend beleid’. Bijkomend probleem is dat er bij de gemeente ook weinig mensen zijn die vanuit energietransitie denken: ‘Het is nog onbekend terrein, dus dat is altijd lastig’.

Zonnepanelen op het Wennekerpand

Het SEC is momenteel bezig met het project zonnepanelen op het Wennekerpand geplaatst te krijgen. Het idee hierachter is dat veel mensen in Schiedam niet in de gelegenheid zijn zelf panelen op hun dak te leggen. Het SEC biedt deze mensen de mogelijkheid om toch aan duurzame energieopwekking te doen. Dat kunnen zij doen door in te tekenen voor een bepaald aantal zonnepanelen (of een deel van een zonnepaneel). Zij worden daarmee participant in de coöperatie die eigenaar is van de panelen en delen in de opbrengst**.

Dat klinkt allemaal eenvoudig, maar het is ‘niet een kwestie van een aantal panelen op een dak leggen en hop, produceren maar’. Zonder op alle juridische haarkloverijen in te gaan, blijkt dat de wetgeving nog lang niet ingesteld is op dit soort projecten. ‘Zeker als het niet jouw dak is en niet jouw geld, moet je goed nadenken’, aldus Gels. Daarbij speelt dat het ontbreken van standaardprocedures bij dit soort pilots enorm veel ‘tijd en gedoe met zich meebrengt’.

Ambitie en koudwatervrees

Als we het hebben over de overgang naar duurzame energie, komt de vraag op of het niet te traag gaat. Als we denken aan klimaatverandering lijkt haast geboden, terwijl uit alles blijkt dat overheden de urgentie van het probleem niet zien, of niet willen zien en daar waar dat wel het geval is, de overgang nog decennia in beslag neemt.

Ik noem het voorbeeld van Tilburg, dat aangegeven heeft in 2045 energieneutraal te willen zijn. Mooi, maar dat is over 30 jaar! Lopen we dan niet achter de feiten aan? Herman Gels: ‘Ja, maar ze hebben in ieder geval wel die ambitie! En ze gebruiken dat als een kader voor beleidsafspraken die te operationaliseren zijn. Zo hebben ze grondposities aangewezen waarvan ze zeggen: daar moeten windmolens komen. In Schiedam moet ik dat nog zien gebeuren’.

Welke rol zou de Schiedamse overheid dan moeten spelen? Gels: ‘Je zou een paar beleidskaders mee moeten geven, net zoiets als Tilburg heeft gedaan. Je zegt dan bijvoorbeeld: in 2020 moeten alle overheidsgebouwen van zonnepanelen zijn voorzien. Dat kun je gewoon roepen als beleidsuitgangspunt. De volgende vraag is dan: Hoe gaan we dat doen? Je kunt dan vragen: welke rol kan de gemeente daar zelf in spelen? Je kunt energiecoöperaties uitnodigen om daar een deel van te realiseren. Dat is heel anders dan dat wij steeds weer met een vraag komen: gemeente zou je niet eens dit, zou je niet eens dat… ’.

Wat Gels vooral constateert is koudwatervrees en hij mist leiderschap op het gebied van energietransitie.

Voorbeelden en vergelijkingen

Is het probleem ook niet voor een deel terug te voeren op het feit dat er in Nederland weinig goede voorbeelden zijn om naar te verwijzen? Gels: ‘Ja, voorbeelden van problemen waar je tegenaan loopt zijn er voldoende, maar de oplossingen zijn een stuk schaarser’.

Dit brengt het gesprek op duurzame energie in Nederland in Europees verband. De vergelijking met koploper Duitsland is dan natuurlijk snel gemaakt. Wat doen onze oosterburen wat wij niet doen? Volgens Gels heeft Duitsland heel veel geïnvesteerd om de Energiewende mogelijk te maken. De overheid heeft het daar heel serieus aangepakt en er is volop ruimte gegeven aan duurzame energiebronnen. ‘Nederland laat heel veel aan de markt over en dat is op zich niet fout, maar je moet in het begin, als overheid, ook écht willen investeren en stimuleren en Duitsland heeft dat destijds veel beter begrepen’.

Waarna Herman Gels de rode draad van dit gesprek samenvat: ‘Duurzame energie is geen rocket science als het gaat om techniek. Die techniek is er. Het is een project dat je kunt realiseren. Waar het vooral om gaat is de inpassing in de regelgeving en de ruimtelijke procedures, plus de vraag van het eigenaarschap en de financiering’.

Daar zijn duidelijk nog slagen te maken. Aan de gedrevenheid en het enthousiasme van Herman Gels en anderen bij het SEC zal het in ieder geval niet liggen.

_________________________________________________

Anderen over het Schiedams Energie Collectief:

Johan Grijzen was van 2011 tot 2014 namens GroenLinks wethouder met onder andere milieu in zijn portefeuille. In die hoedanigheid kreeg hij te maken met Herman Gels en het Schiedams Energie Collectief. Daarover zegt hij het volgende:

‘In Schiedam was het niet altijd eenvoudig om duurzame ontwikkelingen bovenaan de agenda te houden. Wat hielp waren meedenkende ambtenaren en wat vooral hielp waren serieuze initiatieven vanuit de bevolking, zoals het SEC. De voormannen daarvan zijn vasthoudend, weten wat ze willen en zijn kundig en energiek. Zonne-energie is niet alleen belangrijk voor de vermindering van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, maar ook een uitstekende mogelijkheid mensen rechtstreeks te betrekken bij duurzame ontwikkelingen. Het helpt de bewustwording over milieuvraagstukken te vergroten. Niet iedereen kan zonnepanelen op zijn dak leggen. Het is dus een uitstekende zaak wanneer een organisatie als het SEC de mogelijkheid krijgt om met zonnepanelen duurzame energie op te wekken op de daken van panden die gemeentelijk eigendom zijn. Dat het SEC nu het dak van het Wennekerpand kan gebruiken is prima, maar dit is niet zonder slag of stoot gegaan’.

Jeroen Ooijevaar is fractievoorzitter van GroenLinks in Schiedam. In die hoedanigheid – en als inwoner van Schiedam – heeft hij contact met én bewondering voor het energiecollectief. Over wat Herman Gels in het bovenstaande ter sprake brengt, zegt hij:

‘Helaas herken ik het verhaal van Herman maar al te goed. De Schiedamse raad is niet goed in het stellen van onvoorwaardelijke kaders. En bij de kaders die we hebben gesteld, zoals dat alle Schiedamse overheidsgebouwen in 2015 energieneutraal zouden zijn, blijkt het college geen ster in het uitvoeren ervan. Als kleine partij in de raad doen wij een hoop voorwerk en komen we met een hoop initiatieven. We merken wel dat langzamerhand de duurzaamheidsgedachte wortel begint te schieten, maar Schiedam blijft een achterhoedegevecht voeren. Daarom ben ik zo blij met mensen als Herman Gels en het Schiedams Energiecollectief. Met een bewonderenswaardige portie doorzettingsvermogen en geduld krijgen zij het voor elkaar bewegingen in Schiedam door te voeren. En dat is eerder ondanks, dan dankzij de opstelling van de gemeente Schiedam! Met hun pionierswerk laat het SEC aan de gemeente zien hoe het moet. Chapeau!’

_____________________________________________

* In het rapport van Natuur en Milieu ‘Zon zoekt gemeenten’ uit juni 2015 staat Schiedam op de 375ste plaats op de ranglijst van opgewekte zonne-energie per inwoner. Rotterdam staat op de 393ste (en laatste plaats) in deze categorie. Buurgemeente Vlaardingen bevindt zich eveneens in de onderste regionen met een 383ste plaats.

Voor het volledige overzicht klik hier.

** Meer info hier.

Willem Visser